De eerste stappen naar een circulaire economie

U heeft er vast weleens van gehoord: de klimaatcrisis. Hiervoor zijn verschillende oorzaken, maar CO₂ wordt hierin als een van de grootste en meest bekende oorzaak aangewezen. Dit komt deels door transport – door de lucht, water en over de weg – en in grote lijnen door de winning van grondstoffen en productie van bouwmaterialen. Het ontwikkelen en gebruiken van circulaire materialen is een belangrijke stap om, naast CO₂-uitstoot, de uitputting van de aarde te voorkomen. In dit artikel gaan we daar dieper op in.

Eerst even dit: wanneer spreken we over circulaire bouwmaterialen? Om te beginnen is het van belang om te weten wanneer de term ‘circulair’ aan de orde is. Een algemene definitie van een circulaire economie is als volgt: ‘Een economisch systeem van gesloten kringlopen waarin grondstoffen, onderdelen en producten hun waarde zo min mogelijk verliezen, hernieuwbare energiebronnen worden gebruikt en systeemdenken centraal staat’.

Voorwaarden circulaire bouwmaterialen

Als we ons op deze definitie baseren, kunnen we uitwerken aan welke voorwaarden bouwmaterialen moeten voldoen om circulair genoemd te worden. Er is volgens ons sprake van circulaire bouwmaterialen als:

• De uitputting van de aarde stopt
• Er geen ‘niet-hernieuwbare’ (virgin) grondstoffen worden toegepast
• Er geen materialen meer als afval verdwijnen, maar een nieuwe functie krijgen
• De gebruikte materialen identificeerbaar zijn
• De gebruikte materialen demontabel zijn

Deze opsomming kan nog gedetailleerder. Uiteindelijk is de doelstelling van de overheid dat Nederland in 2050 een volledig circulaire economie is. Als we de definitie en opsomming op dit moment letterlijk nemen, is er nog maar zelden sprake van volledig circulaire bouwmaterialen. De meeste producten worden nog steeds gemaakt van nieuwe grondstoffen die de aarde niet opnieuw kan aanmaken.

Ook worden ze nog altijd vervoerd met vervoersmiddelen die brandstoffen verbruiken. Dat neemt niet weg dat veel producenten stappen zetten om hun aanbod in ieder geval verregaand en uiteindelijk volledig circulair te maken. Dat is prijzenswaardig en een belangrijke ontwikkeling voor de toekomst.

Circulaire bouwmaterialen

We hebben uitgewerkt wanneer er sprake is van circulaire bouwmaterialen. En hebben opgemerkt dat er vooral sprake is van deels circulair. Dat is niet erg. Het is onderdeel van de ontwikkeling naar het einddoel. Wij vinden het belangrijk dat iedereen transparant is over de mate van circulariteit die bereikt is. We vinden het een uitdaging om dat laatste beetje ook circulair te krijgen. Dat communiceren we ook graag. Daardoor worden knappe koppen in Nederland uitgedaagd om dat laatste stapje op te lossen!

Er zijn enkele voorbeelden van circulaire materialen in de bouw. We verdiepen ons in:

• Hout
• Staal
• Biobased
• Beton

Circulaire bouwmaterialen: hout

Hout is een voorbeeld van een vrijwel volledig circulair product in de bouw. Vooropgesteld dat dit hout een product is uit duurzaam beheerde bossen. De Timber Procurement Assessment Committee (TPAC),  een certificerende instantie, bewaakt dat de door haar gecertificeerde houtstromen voor 100% duurzaam zijn. Op deze wijze is dit materiaal hernieuwbaar én onuitputtelijk. Sterker nog: hout uit duurzame bosbouw helpt zelfs om CO₂ op te nemen.

Hout is steeds breder toepasbaar in de bouw als onderdeel van de constructie. Daarnaast is het goed demontabel of demontabel te maken. Tot slot is het goed te ‘vermaken’, waardoor het in staat is om als ander product een tweede, derde, vierde enzovoorts leven te krijgen. Belangrijk is dat het aan het eind van de levensduur niet verbrand wordt.

Circulaire bouwmaterialen: staal

Een voorbeeld van een deels circulair product is staal. Staal is erg goed recyclebaar. Dat spreekt in het voordeel van het product. Daarnaast worden staalconstructies steeds vaker met boutverbindingen uitgevoerd in plaats van lasverbindingen. Hierdoor is de constructie gemakkelijker te hergebruiken. Echter is het meeste nieuwe staal nog steeds een product van nieuw gewonnen ijzererts. Daarnaast wordt het in voornamelijk fossiel gestookte hoogovens tot toepasbaar product gemaakt.

De staalproductie is volop in beweging. Zo hebben diverse staalproducenten ontwikkelingen ingezet, waarmee de productie omgezet wordt naar ovens op waterstof. De afschaffing van fossiele brandstoffen is hiermee in gang gezet. Op het moment dat al het geproduceerde staal afkomstig is van niet fossiel gerecycled staal is er sprake van volledig circulair staal.

Circulaire bouwmaterialen: biobased

Een toenemende ontwikkeling in circulaire producten voor de bouw zijn de zogenaamde biobased materialen. Deze materialen worden gemaakt van de meest uiteenlopende grondstoffen. Zo is er isolatiemateriaal te koop dat gemaakt wordt van bermgras. Ook vlas, stro, hennepvezels en bamboe zijn biobased materialen. Deze zijn in opmars. Ze hebben allen gemeen dat ze nagroeibaar zijn en dus onuitputtelijk.

Deze materialen hebben nog wel wat beperkingen in relatie tot de eisen in de bouw en van opdrachtgevers. Als er biobased isolatiematerialen worden toegepast, moet deze over het algemeen dikker worden uitgevoerd om aan de benodigde isolatiewaarde te komen. Dit betekent minder ruimte in het gebouw. Dit kan door de opdrachtgever als problematisch worden gezien.

Circulaire bouwmaterialen: beton

Beton is nog steeds dé manier om een gebouw goed te funderen. Dat is problematisch voor de CO₂-uitstoot en met het oog op uitputting van de aarde. Wereldwijd wordt de cementindustrie voor circa 5% van de totale CO₂-uitstoot verantwoordelijk gehouden.

Het lastige van cementgebonden producten is dat de recycling ervan grote uitdagingen kent. Inmiddels zijn er oplossingen bedacht om beton nagenoeg 100% te kunnen recyclen. New Horizon Material Balance heeft samen met de Rutte Groep het zogenaamde Freement ontwikkeld. Door gerecycled beton voor het cement te gebruiken, wordt er aan de kant van nieuwe grondstoffen in ieder geval een circulaire oplossing geboden.

Uitdagingen op circulair niveau

Er zijn nog grote uitdagingen op te lossen voordat we kunnen spreken van circulaire bouwmaterialen en circulaire producten voor de bouw. Veel producenten van bouwproducten hebben dit thema in ieder geval al op de agenda staan of zelfs al een (deels) circulaire oplossing.

Wij pleiten ervoor om, waar mogelijk, deze materialen bewust toe te passen. Dat is de eerste stap om verdere ontwikkeling te stimuleren en een bredere, betaalbare toepasbaarheid sneller mogelijk te maken. Vraag altijd om de mate van circulariteit van het product en neem geen genoegen met de claim circulair. Die wordt als marketingstrategie veel te makkelijk gebruikt en dat helpt de ontwikkeling zeker niet!

Hulp nodig? Wij adviseren u graag!