Uitspraak Raad van State leidt tot gewijzigde regelgeving rondom intern salderen. Wat betekent dit voor u?

De regelgeving rondom stikstof is al complex en verwarrend genoeg. De recente wijzigingen rondom maken het nog ingewikkelder, vooral door de uitspraak van de rechter op 18 december 2024 over de zaken Amercentrale en Rendac. In dit artikel leggen we in begrijpelijk taal uit wat deze uitspraak rondom intern salderen betekent en wat de gevolgen zijn voor u en in de praktijk.

Wat moet ik weten over stikstof en stikstofonderzoek?

Emissie en stikstofdepositie
Stikstof die in de lucht wordt uitgestoten (emissie) komt uiteindelijk op de grond terecht, bijvoorbeeld via regen. Dit heet stikstofdepositie. In dit artikel verwijzen we met de termen ‘stikstofdepositie’ en ‘depositie’ naar de neerslag van stikstof op het dichtstbijzijnde stikstofgevoelige Natura 2000-gebied.

Natura 2000-activiteiten
Een Natura 2000-gebied is een Europees beschermd natuurgebied. Stikstofdepositie op zo’n gebied kan negatieve effecten hebben. Activiteiten die dit veroorzaken, worden Natura 2000-activiteiten genoemd. De hoeveelheid depositie wordt gemeten in mol per hectare per jaar (0,00 mol/ha/j). Denk hierbij aan bouwprojecten of het gebruik van machines. Ook uitstoot van dagelijks gebruik, zoals autorijden, wordt meegeteld.

Vergunningplicht
Voor Natura 2000-activiteiten is een vergunning nodig. Sinds 1 januari 2024 heet dit een omgevingsvergunning, wat de natuurvergunning uit de Wet Natuurbescherming (Wnb) vervangt. De Wnb is nu opgenomen in de Omgevingswet.

Wat is een stikstofonderzoek?

Om te bepalen of u een vergunning nodig heeft, wordt een onderzoek gedaan met de AERIUS calculator. Dit berekent hoeveel stikstofdepositie uw activiteit veroorzaakt op het dichtstbijzijnde Natura 2000-gebied. Dit onderzoek heet de ‘voortoets’, maar wordt vaak stikstofonderzoek, een AERIUS-berekening of stikstofdepositieberekening genoemd. Als er geen stikstofdepositie plaatsvindt, is uw activiteit niet vergunningplichtig.

Wat is intern salderen?

Intern salderen betekent dat de stikstofdepositie van een nieuw project wordt verrekend met een bestaande situatie op dezelfde locatie. Voorheen kon dit tijdens de voortoets, waardoor de kans groter was dat er geen vergunning nodig was. De bestaande situatie moest wel zijn toegestaan met een natuurvergunning of een milieutoestemming.

Wat is er veranderd sinds 18 december 2024?

Intern salderen kan alleen nog als mitigerende maatregel in een latere fase, namelijk bij de Passende Beoordeling, onderdeel van de vergunningaanvraag voor een Natura 2000-activiteit. Zie hiervoor ook de vraag ‘Wat zijn de mogelijkheden als de voortoets stikstofdepositie uitwijst?’.

Wat betekent dit voor mijn project?

Verandering in werkwijze
Volgens de wet wordt nu de hele activiteit beoordeeld, zonder rekening te houden met wat er was. De hele activiteit is inclusief sloop en de nieuwe situatie, bij woningen is dit ook het verkeer en de uitstoot van een woning. Als uw project stikstofdepositie veroorzaakt, kunt u dit niet meer vergunningsvrij compenseren met uw bestaande situatie en moet u extra stappen ondernemen.

De uitspraak geldt met terugwerkende kracht tot 1 januari 2020. Als u sindsdien een voortoets heeft laten uitvoeren waarbij intern salderen nodig was, moet formeel opnieuw bekeken worden of een natuurvergunning nodig is. Er is een overgangsrecht tot 1 januari 2030 waarin niet gehandhaafd mag worden.

Veranderde spelregels
Als de regels voor extern salderen ook voor intern salderen gaan gelden, betekent dit dat een bepaald percentage van de depositie van de bestaande situatie wordt afgehaald (afromen). Bij extern salderen is dit soms 30%, waardoor nog maar 70% van de stikstofdepositie mag worden gebruikt voor compensatie. Het afroompercentage kan per provincie verschillen.

Wat zijn de mogelijkheden als de voortoets stikstofdepositie uitwijst?

Ecologische toets
U kunt een ecologische toets laten doen als u denkt dat uw tijdelijke activiteiten geen effect hebben op een Natura 2000-gebied. Deze toets is niet verplicht, maar als blijkt dat er geen negatieve effecten zijn, heeft u geen vergunning nodig.

Let op! Dit geldt alleen bij tijdelijke activiteiten, zoals bouwen. Permanente situaties komen hier niet voor in aanmerking.

Uitzonderingen
Voor sommige Natura 2000-activiteiten is geen vergunning nodig. Dit geldt bijvoorbeeld voor onderhoud van Natura 2000-gebieden of bepaalde visserijvormen. Meer informatie hierover vindt u bij het Informatiepunt Leefomgeving (IPLO): Vergunningplicht Natura 2000-activiteit | Informatiepunt Leefomgeving.

Passende beoordeling
Als de vorige stappen niet van toepassing zijn, moet u een Passende Beoordeling uitvoeren als onderdeel van de vergunningaanvraag. Hiermee wordt bekeken of uw project negatieve impact heeft op een Natura 2000-gebied. U kunt hierbij mitigerende maatregelen toepassen, zoals:

• Intern salderen: Dit valt nu onder de Passende Beoordeling.
• Extern salderen: U compenseert met de situatie van een ander, buiten uw eigen project. Daarbij kunt u hier maar 70% van gebruiken.
• Verleasen: Tijdelijk gebruik van stikstofruimte van een ander bedrijf.
• Stikstofbank: Een stikstofbank is een systeem waar bedrijven stikstofruimte kunnen opslaan als ze minder uitstoten dan toegestaan. Andere bedrijven kunnen deze ruimte gebruiken als ze meer uitstoot nodig hebben.
• SSRS: Een Rijksbank (type stikstofbank) voor grote woningbouwprojecten en maatschappelijke ontwikkelingen.

Wie bepaald of ik een vergunning krijg?

Het bevoegd gezag besluit uiteindelijk of een vergunning verleend wordt. Wie het bevoegd gezag is in uw situatie, kunt u vinden op de website van BIJ12:   Contactgegevens bevoegde gezagen – BIJ12.

Wat gebeurd er als ik geen stikstofonderzoek laat doen?

Dan komt u niet verder met uw vergunningsaanvraag. Het is een verplicht onderdeel voor een omgevingsvergunning voor een Natura 2000-activiteit.

De korte samenvatting van de wijziging en de gevolgen

De uitspraak van 18 december bepaalt dat intern salderen nu als mitigerende maatregel bij de Passende Beoordeling hoort. Dit leidt tot meer vergunningaanvragen en vertragingen bij projecten. De regels gelden met terugwerkende kracht tot 1 januari 2020, met een overgangsrecht tot 2030. Hoewel de regelgeving strenger wordt, biedt het meer rechtszekerheid voor activiteiten die een vergunning krijgen.

Kortom, deze uitspraak heeft grote gevolgen voor iedereen die een Natura 2000-activiteit wil starten, uitbreiden of wijzigen.

Hulp nodig?

In dit artikel hebben we geprobeerd de informatie zo eenvoudig mogelijk te houden. We hebben niet alle uitzonderingen en voorwaarden besproken, bijvoorbeeld die voor extern salderen.

Heeft u in deze jungle van regelgeving vragen of hulp nodig bij uw vergunningaanvraag? Wilt u weten wat er precies voor uw specifieke situatie geldt?

Wij zijn vanaf het begin betrokken bij de stikstofproblematiek en kunnen u helpen uw weg te vinden voor uw projecten. Sinds 2019 hebben wij meer dan 2.200 projecten behandeld! Door onze kennis, pro-actieve houding en het feit dat afspraak ook écht afspraak is kunnen wij u verder helpen.

Neem gerust contact met ons op! Wij staan u graag praktisch te woord.